Σύντομη ιστορική ανασκόπηση της ελληνικής κτηνιατρικής χειρουργικής

---

Λυσίμαχος Γ. Παπάζογλου κτηνίατρος, PhD, MRCVS, Βασιλεία Αγγέλου κτηνίατρος, MSc

Κλινική Ζώων Συντροφιάς, Τμήμα Κτηνιατρικής, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη

MeSH keywords:
Greece, history, veterinary surgery

Περίληψη

Η απαρχή της κτηνιατρικής χειρουργικής στην Ελλάδα εντοπίζεται στα μέσα του 20ου, αιώνα όταν ο καθηγητής Ι. Βικελίδης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης οργάνωσε και ανέπτυξε ακαδημαϊκή κτηνιατρική χειρουργική. Με το παρόν άρθρο γίνεται μια απόπειρα σύντομης περιγραφής και ανασκόπησης όσον αφορά τις ιστορικές, τις επιστημονικές εξελίξεις και την πρακτική εφαρμογή της ελληνικής κτηνιατρικής χειρουργικής κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Πρώιμα χρόνια (1920-1950)

Στις αρχές του 20ού αιώνα, κτηνιατρική χειρουργική στην Ελλάδα ασκούσαν οι στρατιωτικοί κτηνίατροι, που ανήκαν στην κτηνιατρική στρατιωτική υπηρεσία, η οποία είχε εγκατασταθεί ως θεσμός κατά το μεσοπόλεμο (Κardoulis 2008). Όλοι οι στρατιωτικοί κτηνίατροι ήταν απόφοιτοι Ευρωπαϊκών κτηνιατρικών σχολών, είχαν λάβει μετεκπαίδευση στην Ευρώπη και ασκούσαν κυρίως χειρουργική ιπποειδών (Papadaniel 1939, Κardoulis 2008). Στρατιωτικές κτηνιατρικές κλινικές είχαν δομηθεί στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα και αναλάμβαναν τη διάγνωση και θεραπεία των ίππων του Ελληνικού στρατού.

Εικόνα 1. Ο καθηγητής Ι. Βικελίδης, ο ιδρυτής της Ελληνικής κτηνιατρικής χειρουργικής (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 2. Ο καθηγητής και η σύζυγος Βικελίδη σε δείπνο με ζωοκόμους της κλινικής και τις συζύγους τους (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Πρώτη χρονική περίοδος. Η απαρχή (1950-1970)

H έλευση της εκμοντερνισμένης κτηνιατρικής χειρουργικής στην Ελλάδα αποδίδεται στον καθηγητή Ιωάννη Βικελίδη (1899-1978) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Εικόνα 1). Ο καθηγητής Βικελίδης, απόφοιτος του πανεπιστημίου του Αλφόρ της Γαλλίας (1919-1923), έγινε ο πρώτος καθηγητής και ιδρυτής του τμήματος κτηνιατρικής χειρουργικής στην ηλικία των 52 ετών, στη νεοϊδρυθείσα τότε Κτηνιατρική Σχολή της Θεσσαλονίκης, στην Ελλάδα το 1951 (Georgakis 2002). Ο Βικελίδης ήταν αντισυνταγματάρχης του Κτηνιατρικού Σώματος του Ελληνικού Στρατού πριν να του ανατεθεί η θέση του καθηγητή κτηνιατρικής χειρουργικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης (Georgakis 2002). Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, ο Βικελίδης ασκούσε χειρουργική ιπποειδών και είχε αναλάβει καθήκοντα διευθυντή των Κτηνιατρικών Στρατιωτικών Κλινικών στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Στο διάστημα αυτό αναλάμβανε επίσης χειρουργικές επεμβάσεις σε ιπποειδή σε ιδιωτική βάση αποκτώντας φήμη στην πόλη της Θεσσαλονίκης (Georgakis 2002). Πολύ πριν εργασθεί ως ακαδημαϊκός, το 1930 ο Βικελίδης δημοσίευσε περιστατικά με παράλυση του πνευμονογαστρικού νεύρου σε δύο ίππους και νευρίτιδα της ιππουρίδας σε έναν ίππο (Petropoulos & Vikelidis 1930a, Petropoulos & Vikelidis 1930b). Ο καθηγητής Βικελίδης οργάνωσε και ανέπτυξε τη χειρουργική κλινική από την αρχή (Georgakis 2002) (Εικόνα 2). Το 1955 και 1956 ο Βικελίδης εκπόνησε τα πρώτα τρία εγχειρίδια κτηνιατρικής χειρουργικής στην Ελληνική γλώσσα (Εικόνα 3). Το 1958 δημοσίευσε την πρώτη ελληνική εργασία κτηνιατρικής ορθοπεδικής που αναφερόταν στη χειρουργική σταθεροποίηση καταγμάτων στα ζώα συντροφιάς (Vikelidis 1958). Δύο έτη αργότερα δημοσίευσε άλλη μία μονογραφία που αναφερόταν στη θεραπεία των καταγμάτων στα παραγωγικά ζώα (Vikelidis 1960). Το 1964 το ενδιαφέρον του για την ουρολιθίαση οδήγησε σε μια δημοσίευση τριών περιστατικών σε σκύλους με λίθους στην ουροδόχο κύστη και στην ουρήθρα (Vikelidis 1964).

Εικόνα 3. Τα εγχειρίδια κτηνιατρικής χειρουργικής του καθηγητή Βικελίδη (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 4. Η διδακτορική διατριβή του Παπαδόπουλου, που αναφέρεται στη «Χειρουργική του θώρακα στο σκύλο» (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Εικόνα 5. Προς τα άνω εξάρθρημα της επιγονατίδας στο αριστερό οπίσθιο άκρο αγελάδας (Papadopoulos & Gagatsis 1967).		Εικόνα 6. Συνθετικός δακτύλιος για τελικοτελική εντεροαναστόμωση σε σκύλο (Tsiamitas 1968).

 

  Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 νέο αίμα εισήλθε στην κλινική: οι κτηνίατροι Φώτης Παπαδόπουλος και Ιωάννης Τσιαμίτας, πολλά υποσχόμενοι ως βοηθητικό διδακτικό προσωπικό. Η συσχέτιση μεταξύ ανθρώπινης ιατρικής και κτηνιατρικής οδήγησαν στη δημιουργία ειδικοτήτων συμπεριλαμβανομένων της χειρουργικής, ακτινολογίας και αναισθησιολογίας. Οι Παπαδόπουλος και Τσιαμίτας σύντομα μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους ανέπτυξαν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ακτινολογία και την οφθαλμολογία, εξέταζαν κλινικά περιστατικά και παρέδιδαν μαθήματα στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο 424 και στην Ιατρική Σχολή, αντίστοιχα. Το 1960 ο Burns περιέγραψε διάφορες τεχνικές χειρουργικής του θώρακα στο σκύλο και τη γάτα και οι Lumb et al. περιέγραψαν την πρώτη λοβεκτομή πνεύμονα στο σκύλο το 1965 (Burns 1960, Lumb και συν., 1965). Το 1963 ο Knight δημοσίευσε διαθωρακική οισοφαγοτομή σε 75 περιστατικά σε σκύλο για τη χειρουργική αφαίρεση ξένων σωμάτων (Knight 1963). Το 1963 ο Παπαδόπουλος δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Χειρουργική του θώρακα στο σκύλο» (Papadopoulos 1963) (Εικόνα 4). Η χειρουργική αντιμετώπιση της πυλωρικής στένωσης στο σκύλο περιγράφεται πρώτη φορά από τους Archibald και Mitton το 1954 (Archibald & Mitton 1954). Το 1964 τα δυο πρώτα περιστατικά πυλωρικής στένωσης σε σκύλο στην Ελλάδα δημοσιεύτηκαν από τους Βικελίδη και Παπαδόπουλο (Vikelidis & Papadopoulos 1964a). Το 1940 ο Hoflund περιέγραψε το σύνδρομο πνευμονογαστρικής δυσπεψίας στα μηρυκαστικά (Rosenberger 1979). Το 1964 οι Βικελίδης και Παπαδόπουλος δημοσίευσαν δύο περιστατικά λειτουργικών διαταραχών του στομάχου σε μηρυκαστικά οι οποίες προκλήθηκαν από τρώση του πνευμονογαστρικού νεύρου (Vikelidis & Papadopoulos 1964b). Το 1961 ο Espersen δημοσίευσε περιστατικό διάτασης και στροφής του τυφλού εντέρου σε αγελάδα (Espersen 1961). Το 1965 ο Παπαδόπουλος περιέγραψε ένα παρόμοιο περιστατικό σε αγελάδα (Papadopoulos 1965). Το 1965 ο κτηνίατρος Νικόλαος Γκαγκάτσης προσλήφθηκε ως βοηθητικό διδακτικό προσωπικό στην κλινική. Ο Γκαγκάτσης ασχολήθηκε με την χειρουργική των βοοειδών. Το 1957 ο Gibbens περιέγραψε την χρήση δερματικού μοσχεύματος για την αντικατάσταση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου κατόπιν ρήξης του σε σκύλο (Gibbens 1957). Το 1967 ο Παπαδόπουλος δημοσίευσε δύο περιστατικά ρήξης πρόσθιου χιαστού συνδέσμου σε σκύλους που αντικαταστάθηκαν με δερματικό μόσχευμα (Papadopoulos 1967). Το 1949 ο Zepp ανέφερε την εκτομή του έξω ακουστικού πόρου για την διαχείριση της έξω ωτίτιδας στο σκύλο (Zepp 1949). Το 1966 ο Παπαδόπουλος δημοσίευσε τέσσερα περιστατικά σκύλων που υπέστησαν εκτομή του πλάγιου τοιχώματος του έξω ακουστικού πόρου για τη διαχείριση της έξω ωτίτιδας (Papadopoulos 1966). Το 1961 εξάρθρημα της επιγονατίδας προς τα άνω περιγράφηκε σε βοοειδή (Curtis 1960). Το 1967 οι Παπαδόπουλος και Γκαγκάτσης ανέφεραν ένα περιστατικό εξαρθρήματος προς τα άνω της επιγονατίδας σε αγελάδα που ανατάχθηκε με χειρουργική επέμβαση εκτομής του μέσου επιγονατιδοκνημιαίου συνδέσμου (Papadopoulos & Gagatsis 1967) (Εικόνα 5). Το 1967 ο Leighton περιέγραψε την τεχνική εκστροφής του βλεννογόνου, εντερεκτομής και τελικοτελικής εντεροαναστόμωσης στο σκύλο και ο Grier αξιολόγησε τεχνικές δημιουργίας εγκολεασμού κατά την εντεροαναστόμωση στο σκύλο το 1968 (Leighton 1967, Grier 1968). Το 1968 ο Τσιαμίτας δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Μία πειραματική μέθοδος τελικοτελικής εντεροαναστόμωσης στο σκύλο» (Tsiamitas 1968) (Εικόνα 6). Η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια για την σταθεροποίηση καταγμάτων της κεφαλής του μηριαίου δημοσιεύτηκε από τους Cawley et al. το 1956 (Cawley et al. 1956). Το 1968 ο Παπαδόπουλος δημοσίευσε τη διατριβή του επί υφηγεσία, αναφορικά με την πειραματική χειρουργική σταθεροποίηση των καταγμάτων της κεφαλής του μηριαίου στο σκύλο (Papadopoulos 1968). Η χειρουργική αντιμετώπιση του εξαρθρήματος του ισχίου στο σκύλο δημοσιεύτηκε από τους Knowles et al. το 1953 (Knowles και συν. 1953). Το 1969 οι Παπαδόπουλος και Δεσίρης δημοσίευσαν την τεχνική με ήλο κεκαμμένο σε ορθή γωνία κατά τη χειρουργική αντιμετώπιση εξαρθρήματος του ισχίου σε δύο σκύλους (Papadopoulos & Dessiris 1969). Το 1970 ο κτηνίατρος Άγγελος Δεσίρης ανέλαβε καθήκοντα ως βοηθητικό διδακτικό προσωπικό στη μονάδα χειρουργικής. Ο Δεσίρης σύντομα εξέφρασε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την ακτινολογία, το οποίο τον οδήγησε σε μετεκπαίδευση στην ακτινολογία σε ανθρώπινο νοσοκομείο για ένα χρόνο. Το 1966 ο Clemente ανέφερε μια τεχνική για τον ακρωτηριασμό της 3ης φάλαγγας στα βοοειδή (Clemente 1966). Το 1969 οι Δεσίρης και Παπαδόπουλος δημοσίευσαν 7 περιστατικά σε βοοειδή που υπέστησαν ακρωτηριασμό της 3ης φάλαγγας ως θεραπευτική αντιμετώπιση χρόνιων παθήσεων του άκρου ποδός (Dessiris & Papadopoulos 1969).

Εικόνα 7. Η σελίδα 2 από το βιβλίο καταγραφής των χειρουργικών επεμβάσεων της Κλινικής (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Εικόνα 8. Αναισθητική συσκευή για παραγωγικά ζώα που αγοράστηκεστα τέλη της δεκαετίας του 1970 και χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε ιπποειδή  (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 9. Τεχνική ακινητοποίησης με σκοινί για την τοποθέτηση αγελάδας σε πλάγια κατάκλιση στα μέσα της δεκαετίας του 1970 (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Εικόνα 10. Ο Δημήτριος Ιγγλέσης, ζωοκόμος της μονάδας χειρουργικής, εφαρμόζει ρινοσφιγκτήρα σε αγελάδα (αρχές της δεκαετίας του 1970 - αρχείο,του συγγραφέα ΛΠ).	Εικόνα 11. Ο Καραγιάννης, ζωοκόμος της χειρουργικής κλινικής χρησιμοποιεί την ουρά για να επιτύχει ακινητοποίηση του οπίσθιου άκρου (αρχές της δεκαετίας του 1970, αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).	Εικόνα 12. Αποκεράτωση βοοειδούς (1971 - αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

  Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 ο αριθμός χειρουργικών περιστατικών της κλινικής ήταν μικρός, περιλάμβανε κυρίως ιπποειδή και παραγωγικά ζώα και οι επεμβάσεις γίνονταν συχνότερα υπό τοπική, στελεχιαία ή ενέσιμη αναισθησία (Εικόνα 7). Από το 1980 και έπειτα, με την η εισαγωγή της γενικής αναισθησίας με εισπνεόμενα αναισθητικά, διευκολύνθηκε η ανάπτυξη πιο περίπλοκων και εκλεπτυσμένων χειρουργικών τεχνικών στα ιπποειδή (Εικόνα 8). Ο Βικελίδης ήταν κυρίως χειρουργός ιπποειδών και τα περισσότερα εκπαιδευτικά μέλη της κλινικής αναλάμβαναν επεμβάσεις σε μεγάλα ζώα (Εικόνες 9-12). Οι πανεπιστημιακοί χειρουργοί δίσταζαν να επεκταθούν προς τη θεραπεία παθήσεων στα ζώα συντροφιάς καθώς δεν διέθεταν την εξειδίκευση. Η ανάγκη για νέες εγκαταστάσεις στην κλινική για να εξυπηρετήσουν την επέκταση της γνώσης και του φόρτου των περιστατικών είχε ήδη διαπιστωθεί από το 1958. Ωστόσο, η ανανεωμένη χειρουργική κλινική μαζί με το εργαστήριο ακτινολογίας ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1970. Οι εγκαταστάσεις της χειρουργικής κλινικής και ιδίως του εργαστηρίου ακτινολογίας ήταν συγκρίσιμες με τις αντίστοιχες άλλων Κτηνιατρικών Σχολών της Δυτικής Ευρώπης. Η νεόκτιστη διώροφη κλινική είχε, μεταξύ άλλων, χειρουργικές αίθουσες για ορθοπεδικές επεμβάσεις και επεμβάσεις μαλακών ιστών ζώων συντροφιάς, μία μεγάλη χειρουργική αίθουσα ιπποειδών και πολλούς χώρους νοσηλείας. Ωστόσο, σημαντική αύξηση στον αριθμό των χειρουργικών περιστατικών στα ζώα συντροφιάς σημειώθηκε τελικά στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τον Παπαδόπουλο να επισκεφτεί το Royal Veterinary College του Λονδίνου το 1963. Εκεί ο Παπαδόπουλος πέρασε τουλάχιστον 18 μήνες ως ειδικευόμενος, ασκώντας χειρουργική των ζώων συντροφιάς, οφθαλμολογία, ακτινολογία και αναισθησιολογία, υπό την επιτήρηση του καθηγητή Formston. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο οι Παπαδόπουλος και Formston δημοσίευσαν ένα άρθρο που αφορούσε στην επίδραση της αλφα-χυμοθρυψίνης στον φακό και τον αμφιβληστροειδή των σκύλων (Papadopoulos & Formston 1965). H εργασία αυτή παρουσιάστηκε επίσης στο Συνέδριο της Βρετανικής Εταιρείας Μικρών Ζώων που έλαβε χώρα στο Λονδίνο το 1965. Μετά την ολοκλήρωση της μετεκπαίδευσής του ο Παπαδόπουλος έκανε σύντομες επισκέψεις στις Κτηνιατρικές Σχολές της Κοπεγχάγης στη Δανία και της Στοκχόλμης στη Σουηδία, όπου και έλαβε περαιτέρω εκπαίδευση στη χειρουργική, τόσο των ζώων συντροφιάς όσο και των παραγωγικών ζώων. Στη Δανία και τη Στοκχόλμη ο Παπαδόπουλος πέρασε τέσσερεις μήνες όπου συνεργάστηκε με τους καθηγητές Obel και Espersen. Ο Παπαδόπουλος έγινε καθηγητής κτηνιατρικής χειρουργικής το 1968 κατόπιν συνταξιοδότησης του καθηγητή Βικελίδη. Ο καθηγητής Παπαδόπουλος ήταν ο ιδρυτής της ορθοπεδικής των ζώων συντροφιάς, της νευροχειρουργικής και της οφθαλμολογίας στην Ελλάδα, και κατά τη διάρκεια της καριέρας του η κτηνιατρική χειρουργική εισήλθε σε μια νέα εποχή (Εικόνες 13-19).

 

Εικόνα 13.Ο καθηγητής Παπαδόπουλος εξετάζει σκύλο στη νεόκτιστη χειρουργική κλινική τις αρχές του 1970 (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 14. Ο καθηγητής Παπαδόπουλος στο νεόκτιστο χειρουργείο στις αρχές του 1970 (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Εικόνα 15.Το χειρουργείο μαλακών ιστών της Κλινικής στις αρχές του 1970 (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 16. Ο καθηγητής Παπαδόπουλος με άλλους καθηγητές της Κτηνιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Από αριστερά οι Χριστοδούλου, Ασπιώτης, Τσιρογιάννης και Βλάχος (στο βάθος - αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Εικόνα 17. Ο καθηγητής Παπαδόπουλος και η ομάδα του εν ώρα χειρουργικής επέμβασης καταρράκτη σε σκύλο (1972 - αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 18. Τυλιγμένη γάζα τοποθετημένη πάνω στα χειρουργικά χείλη λαπαροτομής που συγκρατείται με απλές χωριστές ραφές διαμέσου του δέρματος και του υποδορίου ιστού. Μια τεχνική που χρησιμοποιήθηκε σε καθημερινή βάση στη χειρουργική κλινική τη δεκαετία του 1980 ως τεχνική επίδεσης του χειρουργικού τραύματος λαπαροτομής (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

Εικόνα 19. Τα εγχειρίδια κτηνιατρικής χειρουργικής του
Παπαδόπουλου (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

 

Σταθερότητα δεύτερης χρονικής περιόδου (1970-1990)

Το 1970 οι Γκαγκάτσης και Δεσίρης δημοσίευσαν ένα σπάνιο περιστατικό περισφιγμένης κήλης διαμέσου ρήξης του επιπλόου σε μία αγελάδα (Gagatsis & Dessiris 1970). Το 1930 ο Bosshart ανέφερε πρώτος εντερικό εγκολεασμό σε βοοειδή (Bosshart 1930). Το 1970 ο Παπαδόπουλος δημοσίευσε τέσσερα περιστατικά εντερικού εγκολεασμού σε βοοειδή που αντιμετωπίστηκαν χειρουργικά (Papadopoulos et al. 1970). Το 1955 οι Seibold et al. δημοσίευσαν πιθανή συσχέτιση μεταξύ των νεοπλασμάτων του οισοφάγου και της λοίμωξης από Spirocerca lupi στο σκύλο (Seibold et al. 1955). Το 1971, ο Δεσίρης δημοσίευσε περιστατικό μεγαοισοφάγου σε σκύλο εξαιτίας της Spirocerca lupi (Dessiris 1971). Το 1969 οι Pelug και Calnan μελέτησαν για πρώτη φορά τη φυσιολογική ανατομία των λεμφαγγείων του οπίσθιου άκρου του σκύλου (Pelug & Calnan 1969). Το 1971 οι Βλαχάκης-Μιλιαράς και Δεσίρης μελέτησαν τα φυσιολογικά λεμφαγγεία στο οπίσθιο άκρο του σκύλου μέσω άμεσης λεμφαγγειογραφίας (Vlachakis-Miliaras and Dessiris 1971). Το 1971 οι κτηνίατροι Νικόλαος Μουστάρδας και Θεόδωρος Παπαδόπουλος ανέλαβαν καθήκοντα βοηθητικού διδακτικού προσωπικού στη μονάδα χειρουργικής. Το 1952 οι Wiessner και Wiessner δημοσίευσαν το πρώτο περιστατικο επιφυσιόλυσης της κεφαλής του μηριαίου σε μια αγελάδα (Wiessner & Wiessner 1952). Το 1971 οι Σαουλίδης και Δεσίρης δημοσίευσαν περιστατικό επιφυσιόλυσης της κεφαλής του μηριαίου σε χοίρο (Saoulidis & Dessiris 1971). Η μυελογραφία στο σκύλο μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1936 (Brook 1936). Το 1972 ο Δεσίρης δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τη μελέτη της μυελογραφίας σε φυσιολογικούς σκύλους (Dessiris 1972). Το 1962 ο Vitums περιέγραψε συγγενή έκτοπη προέλευση δεξιάς υποκλείδιας αρτηρίας και κοινής καρωτίδας σε σκύλο (Vitums 1962). Το 1973 ο Δεσίρης δημοσίευσε ένα περιστατικό αγγειακού δακτυλίου σε σκύλο με παγίδευση του οισοφάγου από τις δύο κοινές καρωτίδες αρτηρίες (Dessiris 1973). Το 1957 ο Worthman ανέφερε την παράλυση των περιφερικών νεύρων στο σκύλο (Worthman 1957). Το 1973 οι Δεσίρης και συν. δημοσίευσαν παραλύσεις εξαιτίας κακώσεων των περιφερικών νεύρων στο σκύλο (Dessiris et al. 1973a). Η ουρογραφία στο σκύλο περιγράφηκε πρώτη φορά από τους Borthwick και Robbie το 1969 (Borthwick & Robbie 1969). Το 1973 οι Δεσίρης και Παπαδόπουλος έκαναν απεκκριτική ουρογραφία σε σκύλους με τη χορήγηση αυξανόμενης δόσης σκιαγραφικού (Dessiris & Papadopoulos 1973). Το 1972 ο κτηνίατρος Δημήτριος Ραπτόπουλος ανέλαβε καθήκοντα βοηθητικού διδακτικού προσωπικού στη χειρουργική κλινική. Ο Leslie Hall από το Πανεπιστήμιο του Cambridge ήταν ο πρώτος που περιέγραψε αναισθησία με αλοθάνιο στην κτηνιατρική πράξη (Hall 1957). Το1973 οι Δεσίρης και συν. δημοσίευσαν την χρήση αναισθησίας με φλουοθάνιο 1974 οι Δεσίρης και Βλαχάκης-Μηλιαράς δημοσίευσαν την επίδραση της μερικής και ολικής σπληνεκτομής σε σκύλους (Dessiris & Vlachakis-Miliaras 1974). Το 1974, οι Δεσίρης και Ραπτόπουλος δημοσίευσαν περιστατικό σπαστικού συνδρόμου σε αγελάδα (Dessiris & Raptopoulos 1974). Το ίδιο έτος οι Μουστάρδας και συν. μελέτησαν την επίδραση της οξυτετρακυκλίνης στην πώρωση των καταγμάτων στο σκύλο (Moustardas et al. 1974). Το 1974, ο Νικόλαος Μουστάρδας δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα την επίδραση των κορτικοστεροειδών στην πώρωση των καταγμάτων στο σκύλο (Moustardas 1974). Το 1973, ο Nunamaker περιέγραψε την αποκατάσταση των καταγμάτων της κεφαλής του μηριαίου οστού με συμπιεστική οστεοσύνθεση των καταγματικών άκρων (Nunamaker 1973). Το 1974, ο Δεσίρης δημοσίευσε τη διατριβή του επί υφηγεσία σχετικά με την συμπιεστική οστεοσύνθεση στο σκύλο (Dessiris 1974). Το 1958, οι Patterson και Munson περιέγραψαν μετατραυματικό χυλοθώρακα σε σκύλους που αντιμετωπίστηκε με απολίνωση του θωρακικού πόρου (Patterson & Munson 1958). Το 1976, οι Πεγιάς και συν. δημοσίευσαν διάφορες μεθόδους λεμφαγγειογραφίας στον πειραματικά προκαλούμενο χυλοθώρακα στο σκύλο (Pejas et al. 1976). Η δυσπλασία του ισχίου στο σκύλο αναφέρεται στην κτηνιατρική βιβλιογραφία πρώτη φορά το 1959 (Schnelle 1959). Το 1976, οι Μιχαηλίδης και Δεσίρης δημοσίευσαν δυο περιστατικά δυσπλασίας του ισχίου σε σκύλους (Michailidis & Dessiris 1976). Το 1975, ο κτηνίατρος Χαρίλαος Καρατζιάς προσελήφθη ως βοηθητικό διδακτικό προσωπικό στη χειρουργική κλινική. Το 1976, ο Δημήτρης Ραπτόπουλος δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή σχετικά με την μελέτη οστικών μοσχευμάτων στο σκύλο (Raptopoulos 1976). Το 1977, οι Καρατζιάς και Ραπτόπουλος ανέφεραν περιστατικό οστεοχόνδρωσης του μηριαίου κονδύλου σε σκύλο (Karatzias & Raptopoulos 1977). Το 1978, οι Καρατζιάς και Δεσίρης περιέγραψαν πέντε περιστατικά καταγμάτων του μηριαίου που αντιμετωπίστηκαν με συμπιεστική οστεοσύνθεση σε σκύλους (Katazias & Dessiris 1978). Το 1981, οι Δεσίρης και Παπαδόπουλος ανέφεραν επιπλοκές οστεοσύνθεσης των διαφυσιακών καταγμάτων σε 55 σκύλους και το ίδιο έτος οι Δεσίρης και Μουστάρδας δημοσίευσαν δύο περιστατικά με παραμόρφωση της γραμμής των άκρων σε σκύλους (Dessiris & Papadopoulos 1981, Dessiris & Moustardas 1981). Το 1981 οι κτηνίατροι Γεώργιος Τσιμόπουλος και Μαρία Καραγιαννοπούλου ανέλαβαν καθήκοντα βοηθητικού διδακτικού προσωπικού στην μονάδα χειρουργικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Ραπτόπουλος επισκέφθηκε το Bristol στο Ηνωμένο Βασίλειο για να ειδικευθεί στην Κτηνιατρική Αναισθησιολογία. Κατόπιν της ολοκλήρωσης της εκπαίδευσής του, ο Ραπτόπουλος έγινε διπλωματούχος Κτηνιατρικής Αναισθησιολογίας του Βασιλικού Κτηνιατρικού Κολλεγίου και ήταν ο ιδρυτής της κτηνιατρικής αναισθησιολογίας στην Ελλάδα. Επίσης συνέβαλε σημαντικά στην εγκατάσταση της εξειδίκευσης στην κτηνιατρική αναισθησιολογία στην Ευρώπη με το να γίνει δεκτός ως προσκεκλημένος ειδικός και υπηρέτησε ως Πρόεδρος και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής για τα πρώτα 13 έτη του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Κτηνιατρικής Αναισθησίας και Αναλγησίας (Εικόνα 20). Ο Καρατζιάς επισκέφθηκε το Ανόβερο της Γερμανίας το 1980 για να εκπαιδευτεί στην παθολογία και χειρουργική των βοοειδών. Το 1982, ο Καρατζιάς δημοσίευσε τη διδακτορική του διατριβή στο Ανόβερο που αναφερόταν στην μελέτη της αρθρίτιδας των βοοειδών (Karatzias 1982). Ο Καρατζιάς έγινε καθηγητής το 1997. Ο καθηγητής Καρατζιάς κατέστησε την χειρουργική των παραγωγικών ζώων ως χωριστή ειδικότητα. Η έμφραξη του εντέρου στα βοοειδή μελετήθηκε από τον Harold Pearson της Κτηνιατρικής Σχολής του Bristol (Pearson 1973). Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 οι Παπαδόπουλος και συν. μελέτησαν πειραματικές χειρουργικές τεχνικές για την έμφραξη του εντέρου στα βοοειδή (Papadopoulos et al. 1985a, Papadopoulos et al. 1985b, Papadopoulos et al. 1987). Ο Δεσίρης έγινε Καθηγητής Χειρουργικής-Ακτινολογίας το 1988 και ο Παπαδόπουλος συνταξιοδοτήθηκε το 1999 (Εικόνα 20). Ο Δεσίρης συνταξιοδοτήθηκε το 2007. Ο Ραπτόπουλος έγινε Καθηγητής κτηνιατρικής Χειρουργικής και Αναισθησιολογίας το 1995 (Εικόνα 21).

 

Εικόνα 20. Ο καθηγητής Ραπτόπουλος (αριστερά) αναισθητοποιεί έναν χιμπατζή για οδοντιατρική επέμβαση και ο καθηγητής Μουστάρδας (δεξιά) κάνει ακρόαση των καρδιακών ήχων (η φωτογραφία λήφθηκε το 1987 - αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).		Εικόνα 21. Ο καθηγητής Δεσίρης αριστερά με τον καθηγητή Παπαδόπουλο στην τελετή συνταξιοδότησης του τελευταίου το 1999 (αρχείο του συγγραφέα ΛΠ).

Η νέα εποχή

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 μια νέα εποχή για την κτηνιατρική χειρουργική ξεκίνησε και επήλθε η μεταμόρφωση της Κτηνιατρικής Σχολής. Νέο αίμα εισήλθε στο πανεπιστήμιο και συνεισέφερε στην βελτίωση της ορθοπεδικής των ζώων συντροφιάς, της χειρουργικής μαλακών ιστών, της νευροχειρουργικής, της χειρουργικής του ίππου, της χειρουργικής οφθαλμολογίας και της οδοντιατρικής ταυτόχρονα με άλλα άτομα στην αναισθησιολογία, αναλγησία και εντατική θεραπεία. Εξελιγμένα χειρουργεία στον ίππο συμπεριλαμβανομένης της αρθροσκόπησης και της χειρουργικής της κοιλίας επίσης ξεκίνησαν να παρέχονται στην κλινική ίππων του ιπποδρόμου στην Αθήνα. Πολλά από αυτά τα νέα μέλη του πανεπιστημίου έλαβαν μετεκπαίδευση και εξειδίκευση στο εξωτερικό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 άλλη μια κτηνιατρική σχολή ιδρύθηκε στην Ελλάδα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Αυτή η αύξηση του αριθμού των σχολών που διέθεταν μοντέρνες χειρουργικές μονάδες επέτρεψε μια αύξηση στον αριθμό των κλινικών κτηνιάτρων που διενεργούσαν εξελιγμένες χειρουργικές επεμβάσεις καθώς και στον αριθμό των χειρουργικών κλινικών δεύτερης γνώμης που εντοπιζόταν κυρίως στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Οι πανεπιστημιακές κλινικές συνέβαλλαν σημαντικά στην διασπορά της γνώσης της χειρουργικής σε όλη την Ελλάδα οργανώνοντας σεμινάρια συνεχούς εκπαίδευσης και συνέδρια σε συνεργασία με άλλους κτηνιατρικούς οργανισμούς. Στις αρχές του 21ου αιώνα η χειρουργική των ζώων συντροφιάς και των ίππων συνεχίζει να δίνει το παράδειγμα και να γίνεται όλο και πιο εξελιγμένη, καθώς ο αριθμός των ζώων σε αυτά τα είδη συνεχίζει να αυξάνεται. Η χειρουργική των παραγωγικών ζώων θα μειωθεί σε όγκο, ωστόσο η ποιότητά της θα βελτιωθεί ακολουθώντας την πρόοδο της κτηνιατρικής χειρουργικής.

Σύγκρουση συμφερόντων
Οι συγγραφείς δηλώνουν ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων.

 

Βιβλιογραφία

• Archibald RM, Mitton AR (1954) Surgical Relief of Pyloric Stenosis in the Dog. Can J Comp Med Vet Sci 18, 394–396.
• Borthwick R, Robbie B (1969) Urography in the dog by an intravenous transfusion technique. J Small Anim Pract 10, 465-470.
• Bosshart JK (1930) Telescoped intestines in cattle. Cornell Vet 20, 55-58.
• Burns RHG (1960) Thoracic surgery in small animal. Aust Vet J 36, 189-192.
• Brook GB (1936) Experimental and clinical studies of spine in the dog. London, Bailliere Tindall and Cox.
• Cardoulis AG (2008) History of the Greek veterinary military corps. 2nd ed. Alta Graphico, Athens.
• Clemente GH (1966) Zur technik der resektionen an der rinderklaue. Tierarztl Umsch 21, 274-275.
• Cawley AJ, Archibald J, Ditchfield WJB (1956) Fractures of the femur in the dog. I. A technique for repair of fractures of the femoral neck. J Am Vet Med Assoc 129, 354-358.
• Curtis RA (1961) Momentary Upward fixation of the patella in a cow, and treatment by patellar desmotomy. Can J Comp Med Vet Sci 25, 314-316.
• Dessiris A, Gagatsis N (1969) Amputation of the digit in cattle. Veterinary News 1, 105-108.
• Dessiris A (1971) A case of megaoesophagus in a dog resulting from achalasia of the cardiac orifice of the stomach caused by Spirocerca lupi. Hellenic Vet Med 14, 105-112.
• Dessiris A (1972) Contribution to the study of myelography in the dog. PhD Thesis. Year Book of the School of Veterinary Medicine 13, 1-86.
• Dessiris A (1973) A case of incomplete oesophageal occlusion caused by the pressure of the common carotid arteries on the oesophagus in a dog. Hellenic Vet Med 16, 152-158.
• Dessiris A, Moustardas N, Papadopoulos T et al. (1973a) Semiology of paralyses following injuries of the main peripheral nerves of the legs in the dog. Hellenic Vet Med 16, 81-91.
• Dessiris A, Moustardas N, Papadopoulos T et al. (1973b) Fluothane anaesthesia in canine surgery. Vet News 4, 117-120.
• Dessiris A, Papadopoulos P (1973) The outline of the urinary system in the dog by the administration of an increased dose of a contrast agent and comparison of this method with the currently employed classic technique. Hellenic Vet Med 16, 1-14.
• Dessiris A (1974) Contribution to the study of compression osteosynthesis in the dog. Habilitation. Year Book of the School of Veterinary Medicine 15, 197-304.
• Dessiris A, Vlachakis-Miliaras E (1974) Observations on the effect of partial and total splenectomy in the dog. Hellen Iatr 43, 445-454.
• Dessiris A, Raptopoulos D (1974) A case of spastic syndrome in a cow. Hellenic Vet Med 17, 154-157.
• Dessiris A, Moustardas N (1981) Premature closure of the distal radial growth plate in the dog. Hellenic Vet Med 24, 53-60.
• Dessiris A, Papadopoulos P (1981) Causes and complications of osteosynthesis of diaphyseal fractures in the long bones in the dog. J Hell Vet Med Soc 32, 312- 323.
• Espersen G (1961) Cecal dilatation and dislocation. Mod Vet Pract 42, 25-27.
• Gagatsis N, Dessiris A (1970) An unusual case of ileus in cattle. Veterinary News 2, 40-41.
• Georgakis SA (2002) The Fifty Years of the Veterinary School of the Aristotle University of Thessaloniki. Thessaloniki
• Gibbens R (1957) Patellectomy and a variation of Paatsama’s operation on the anterior cruciate ligament of a dog. J Am Vet Med Assoc 131,557- 558.
• Grier RL (1968) Evaluation of invagination techniques in small bowel anastomosis in the dog. J Am Vet Med Assoc 153, 528-532.
• Hall LW (1957) Bromochlorotrifluoroethane (Fluothane): a new volatile anaesthetic agent. Vet Rec 69, 615-617
• Karatzias H, Raptopoulos D (1977) A case of osteochondritis dissecans of the lateral condyle of the femur in a dog. Hellenic Vet Med 20, 93-96.
• Karatzias H, Dessiris A (1978) Compression osteosynthesis of subcapital fractures of the femur in the dog. Hellenic Vet Med 21, 47-52.
• Karatzias H (1982) Untersuchungen zur diagnose und therapie von gelenkserkrankungen beim rind Inaugural-Dissertation. Hannover, Tierärztliche Hochschule
• Knight GC (1963) Transthoracic esophagotomy in dogs. A survey of 75 operations. Vet Rec 75, 264-266.
• Knowles AT, Knowles JO, Knowles RP (1953) An operation to preserve the continuity of the hip joint. J Am Vet Med Assoc 123, 508- 515.
• Lumb WV, Carlson WD, Patterson SA (1955) Pulmonary lobectomy in a dog. J Am Vet Med Assoc 126, 180-183.
• Michailidis A, Dessiris (1976) A. Hip dysplasia in the dog. Hellenic Vet Med 19, 195-201.
• Moustardas N (1974) Contribution to the study of the influence of cortisone on the porosis of fractures in the dog. PhD Thesis. Year Book of the School of Veterinary Medicine 15, 169-229.
• Moustardas N, Aslanoglou T, Dessiris A et al (1974) The use of oxytetracycline in the control of porosis of fractures in the dog. Hellenic Vet Med 17, 17-27.
• Nunamaker DM (1973) Repair of femoral head and neck fractures by interfragmentary compression. J Am Vet Med Assoc 162, 569-572.
• Papadaniel S (1939) Periarterial synpathectomy for the treatment of equine limb conditions. J Hell Vet Med Soc 15, 31-41.
• Papadopoulos PC (1963) Thoracic surgery in the dog. PhD Thesis. Aristotle University of Thessaloniki. Thessaloniki, pp. 1-71.
• Papadopoulos P (1965) A case of dilatation and dislocation of the cecum in a cow. Hellenic Vet Med 8, 205-210.
• Papadopoulos P (1966) Radical surgical technique for the treatment of otitis externa in the dog. Hellenic Vet Med 9, 78-84.
• Papadopoulos P, Formston C (1966) Observations on the reclination of the crystalline lens in the dog by means of the intra-vitreal injection of alpha- chymotrypsin and on the effect of this agent on the ocular tissues with special reference to the retina. Aspects on Comparative Ophthalmology. Oxford, Pergamon Press, pp. 329-340.
• Papadopoulos P (1967) Skin graft for replacement of anterior cruciate ligament rupture of the stifle joint in the dog. Hellenic Vet Med 10, 32- 35.
• Papadopoulos P. Gagatsis N (1967) Upward fixation of the patella in a cow. Hellenic Vet Med 10, 82-86.
• Papadopoulos P (1968) Contribution to the study of fractures of the head and neck of the femur in the dog. An experimental study. Habilitation. Year Book of the School of Veterinary Medicine 9, 393-472.
• Papadopoulos P, Dessiris A (1969) Surgical management of unreduced hip luxation in the dog. Hellenic Vet Med 12, 152-158.
• Papadopoulos P, Gagatsis N, Dessiris A (1970) Invagination in cattle. Veterinary News 2, 42-46.
• Papadopoulos P, Raptopoulos D, Dessiris A et al. (1985a) Experimental intestinal obstruction in cattle. Part I: Changes in the clinical picture. Zbl Vet Med 32, 264-275.
• Papadopoulos P, Raptopoulos D, Dessiris A et al. (1985b) Experimental intestinal obstruction in cattle. Part II: Changes in blood, urine and rumen content chemistry. Zbl Vet Med 32, 276-288.
• Papadopoulos P, Raptopoulos D, Dessiris A et al. (1987) Experimental intestinal obstruction in cattle. Part III: Therapy, outcome and autopsy findings. J Vet Med A 34, 7-12.
• Patterson FD, Munson OT (1958) Traumatic chylothorax in small animals treated by ligation of the thoracic duct. J Am Vet Med Assoc 133, 452-458.
• Pearson H (1973) The treatment of surgical disorders of the bovine abdomen. Vet Rec 92, 245-254.
• Pejas J, Dessiris A, Papadopoulos P (1976) Chylothorax in the dog. Hellenic Vet Med 19, 24-30.
• Petropoulos P, Vikelidis I. (1930a) Two cases of vagal paralysis. J Hell Vet Med Soc 3, 33-38.
• Petropoulos P, Vikelidis I. (1930b) A case of cauda equine neuritis. J Hell Vet Med Soc 3, 38-40.
• Pflug JJ, Calnan JS. (1969) Lymphatics: normal anatomy in the dog hind leg. J Anatomy 105, 457- 465.
• Raptopoulos D. (1976) Contribution to the study of the transplantation of bone in the dog. PhD Thesis. Aristotle University of Thessaloniki, School of Veterinary Medicine. Thessaloniki, pp. 1-115.
• Rosenberger G. (1978) Clinical Examination of Cattle. Verlag Paul Parey, Berlin, pp. 184-266.
• Saoulidis K, Dessiris A. (1972) A case of unilateral epiphysiolysis of the femoral head in a sow. Veterinary News 3, 9-10.
• Schnelle GB. (1959) Congenital dysplasia of the hip in dogs. J Am Vet Med Assoc 135, 234-235.
• Seibold HRWS, Bailey WS, Hoerlein BF et al. (1955) Observations on the possible relation of maligmant esophageal tumors and Spirocerca lupi lesions in the dog. Am J Vet Res 16, 5-14.
• Tsiamitas I. (1968) An experimental method of end-to- end anastomosis in the dog. PhD Thesis. Year Book of the School of Veterinary Medicine 9, 651-693.
• Vikelidis I. (1958) Fracture fixation in small animals. J Hell Vet Med Soc 9, 97-119.
• Vikelidis I. (1960) Treatment of fractures in large animals. J Hell Vet Med Soc 11, 117-132.
• Vikelidis I. (1964) Urolithiasis in the small animal. Etiological, biological, endocrinological, clinical observations. J Hell Vet Med Soc 14, 3-29
• Vikelidis I, Papadopoulos P. (1964a). Pyloric stenosis in the dog. J Hellenic Vet Med Soc 15, 245-251.
• Vikelidis I, Papadopoulos P. (1964b) Functional disturbances of the stomach in ruminants caused by vagal nerves injuries. Hellenic Vet Med 7,139- 153.
• Vlachakis- Miliaras E, Dessiris A. (1971) Study of normal lymphograms of the pelvic limb in the dog. Hellen Iatr 40, 820-828.
• Vitums A. (1961) Anomalous origin of the right subclavian and common carotid arteries in the dog. Cornell Vet 52, 5-15.
• Wiessner F, Wiessner W. (1952) Oberschengel fracturen bei schweinen. Wien Tierarztl Mschr 39, 613-621.
• Worthman RP. (1957) Demonstration of specific nerve paralyses in the dog. J Am Vet Med Assoc 131, 174-178.
• Zepp CP. (1949) Surgical technique to establish drainage of the external ear canal and corrections of hematoma of the dog and cat. J Am Vet Med Assoc 115, 91-92.

 

Υπεύθυνος αλληλογραφίας:
Λυσίμαχος Παπάζογλου
e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.