Τεκμηριωμένη ιατρική: νέο εργαλείο ή νέος εχθρός;
Η ιατρική γνώση αλλάζει μέρα με τη μέρα, τα προηγουμένως αποδεκτά δεδομένα γίνονται παλιά, ενώ ο όγκος των νέων επιστημονικών πληροφοριών είναι τεράστιος. Η τεκμηριωμένη ιατρική, η οποία άρχισε να εμφανίζεται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και νωρίτερα, παραμένει ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα για τους επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι κλινικοί και οι επαγγελματίες υγείας (Sackett 1997). Ως τεκμηριωμένη ιατρική (evidence based medicine, EBM) ορίζεται η συνειδητή και έλλογη χρήση της πρόσφατης και καλύτερης επιστημονικής τεκμηρίωσης στη λήψη αποφάσεων για τη θεραπεία κάθε μεμονωμένου ασθενούς. Ένα άλλο στοιχείο της τεκμηριωμένης ιατρικής είναι ότι δίνει έμφαση στη σπουδαιότητα της έκβασης του περιστατικού και υποστηρίζει ότι η απόφαση του γιατρού λαμβάνεται σύμφωνα με την καλύτερη διαθέσιμη γνώση και η γνώση αυτή προέρχεται από τις καλύτερες επιστημονικές μεθόδους (Sackett 1997, Masic et al. 2008).
Ο κύριος στόχος της τεκμηριωμένης ιατρικής είναι η βελτίωση της έκβασης της υγείας, μέσω της ανάπτυξης των πλέον αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να γίνει διαφοροποίηση δύο διαφορετικών όρων: τεκμηριωμένη ιατρική και τεκμηριωμένη φροντίδα υγείας. Το πρώτο αναφέρεται στην προσέγγιση του γιατρού για τη λήψη αποφάσεων οι οποίες σχετίζονται με τον ασθενή μεμονωμένα. Από την άλλη μεριά, η τεκμηριωμένη φροντίδα υγείας είναι ένας πιο ευρύς όρος ο οποίος περιλαμβάνει προχωρημένη προσέγγιση στην κατανόηση των ασθενών, των οικογενειών και των πεποιθήσεων των γιατρών, των αξιών και των συμπεριφορών και βασίζεται σε επίπεδο πληθυσμού (Masic et al. 2008).
Για την εφαρμογή της τεκμηριωμένης ιατρικής είναι απαραίτητος ένας αριθμός δεξιοτήτων. Υπάρχουν πέντε βήματα:
- Ανάπτυξη μία ερώτησης που μπορεί να απαντηθεί
- Αναζήτηση της βιβλιογραφίας
- Κριτική αξιολόγηση της τεκμηρίωσης. Η τεκμηριωμένη ιατρική κατηγοριοποιείται σε διαφορετικούς τύπους κλινικής τεκμηρίωσης. Στη βάση της πυραμίδας υπάρχει η τεκμηρίωση που προέρχεται από τους ειδικούς και την κλινική πράξη (λιγότερη αξιόπιστη τεκμηρίωση, τεκμηρίωση κατηγορίας D). Πάνω από αυτή, υπάρχει η τεκμηρίωση από μη πειραματικές μελέτες, όπως είναι οι μελέτες περιπτώσεων και οι συγκριτικές μελέτες, και έπειτα η τεκμηρίωση από μία πειραματική έρευνα (τεκμηρίωση κατηγορίας C και B). Στις τελευταίες τρείς θέσεις της πυραμίδας είναι η τεκμηρίωση από καλοσχεδιασμένες, ελεγχόμενες, τυχαιοποιημένες ερευνητικές δοκιμές, η τεκμηρίωση από τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες μελέτες, και η τελευταία αλλά σημαντικότερη είναι η τεκμηρίωση που προέρχεται από μετα-αναλύσεις αρκετών τυχαιοποιημένων μελετών (η «καλύτερη» τεκμηρίωση, τεκμηρίωση κατηγορίας Α) (Masic et al. 2008, Vandeweerd et al. 2012).
- Ενσωμάτωση της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων με την κλινική εξειδίκευσή και τις αξίες του ασθενούς
- Αξιολόγηση της έκβασης (Schmidt 2007, Masic et al. 2008)
Η τεκμηριωμένη κτηνιατρική (evidence based veterinary medicine, EBVM) είναι η εφαρμογή της τεκμηριωμένης ιατρικής στο πεδίο της κτηνιατρικής (Vandeweerd et al. 2012). Υπάρχει μεγάλη συζήτηση για το τι είναι η τεκμηριωμένη κτηνιατρική και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κλινική πράξη. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι η εξέλιξη της κλινικής ιατρικής και άλλοι ότι είναι μια πρακτική μέθοδος η οποία προέρχεται από τους ακαδημαϊκούς, οι οποίοι αντιτίθενται στις παραδοσιακές τεχνικές. Υπάρχουν επίσης και κάποιοι άλλοι οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι μια νέα μόδα στην κτηνιατρική χωρίς καμία κλινική εφαρμογή (Schmidt 2007).
Στις μέρες μας υπάρχουν αρκετοί συγγραφείς που ενθαρρύνουν τους φοιτητές, τους ακαδημαϊκούς και άλλους κτηνιάτρους στην τεκμηριωμένη κτηνιατρική. Οι κτηνίατροι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε άρθρα σε μεγαλύτερη κλίμακα από ότι στο παρελθόν και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορούν να χρησιμοποιούν νέες ιδέες και μεθόδους στην κλινική τους πράξη. Ωστόσο, δεν είναι πάντα προφανές, ειδικά στους φοιτητές, να κατανοηθούν και να εκτιμηθούν τα πλεονεκτήματα από την τεκμηριωμένη κτηνιατρική στην κτηνιατρική κλινική πράξη (Schmidt 2007, Vandeweerd et al. 2012).
Εμείς, στη Συντακτική Επιτροπή της Ιατρικής Ζώων Συντροφιάς, πιστεύουμε ότι η τεκμηριωμένη κτηνιατρική είναι ένα εργαλείο εξαιρετικής σημασίας στην ανάπτυξη της κτηνιατρικής κλινικής πράξης, για το όφελος των ασθενών μας και των κηδεμόνων τους. Στα πρώτα χρόνια της Ιατρικής Ζώων Συντροφιάς, η πλειονότητα των δημοσιευμένων άρθρων ήταν αναφορές περιστατικών και αφηγηματικές ανασκοπήσεις. Μία νέα εποχή για το περιοδικό έχει ξεκινήσει. Ο κύριος στόχος του περιοδικού θα είναι η δημοσίευση καλύτερα σχεδιασμένων, ελεγχόμενων, τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών, μαζί με συστηματικές ανασκοπήσεις, και λιγότερες αναφορές περιστατικών. Προσβλέπουμε στη βελτίωση της ποιότητας του περιοδικού μας με την εφαρμογή και την ενσωμάτωση υψηλού επιπέδου τεκμηριωμένης κτηνιατρικής, έτσι ώστε περισσότερη κλινική γνώση να επιτρέπει στους κτηνιάτρους να ανακαλύπτουν νέες περιοχές εξειδίκευσης.
Κυριακή Παυλίδου, Kτηνίατρος, PhD
Αναπληρώτρια διευθύντρια σύνταξης ΙΖΣ
Βιβλιογραφία
- Masic I, Miokovic M, Muhamedagic B (2008) Evidence Based Medicine - New Approaches and Challenges. Acta Inform Medica 16, 219.
- Sackett DL (1997) Evidence-based medicine. Semin Perinatol 21, 3–5.
- Schmidt PL (2007) Evidence-Based Veterinary Medicine: Evolution, Revolution, or Repackaging of Veterinary Practice? Vet Clin North Am - Small Anim Pract 37, 409–417.
- Vandeweerd JM, Kirschvink N, Clegg P et al. (2012) Is evidencebased medicine so evident in veterinary research and practice? History, obstacles and perspectives. Vet J 191, 28–34.
