Νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας του σκύλου που αντιμετωπίστηκαν με χειρουργική εξαίρεση Αναδρομική μελέτη 63 περιστατικών

Ν.Δ. Τσιμήτρης¹, Μ.Ι. Κούκη², Γ.Δ. Μπρέλλου³, Λ.Γ. Παπάζογλου⁴, Θ. Σλίνη⁵, Π. Παπαδοπούλου⁶, Σ.Αθ. Παπαδημητρίου⁷

¹Κτηνίατρος, MSc
²Κτηνίατρος, PhD
³Κτηνίατρος, PhD, Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής, Τμήμα Κτηνιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Α.Π.Θ.
⁴Κτηνίατρος, PhD, Κλινική Ζώων Συντροφιάς, Τμήμα Κτηνιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Α.Π.Θ.
⁵Μαθηματικός, PhD, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Α.Π.Θ.
⁶Κτηνίατρος, PhD, Κλινική Ζώων Συντροφιάς, Τμήμα Κτηνιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Α.Π.Θ.
⁷Κτηνίατρος, Οδοντίατρος, PhD, Κλινική Ζώων Συντροφιάς, Τμήμα Κτηνιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Α.Π.Θ.

Λέξεις - κλειδιά:
νεόπλασμα, σκύλος, στοματική κοιλότητα

Περίληψη

Μελετήθηκαν τα ιατρικά αρχεία 63 περιστατικών σκύλων που προσκομίστηκαν με νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας στην Κλινική Ζώων Συντροφιάς, του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο διάστημα μίας δεκαετίας (2005-2014). Σκοπός της παρούσας αναδρομικής μελέτης είναι η περιγραφή της μετεγχειρητικής εξέλιξης ύστερα από χειρουργική εξαίρεση με σκοπό τη θεραπεία, καθώς και ο επιπολασμός των συχνότερων σε εμφάνιση νεοπλασμάτων. Τα ευρήματα αυτά συσχετίστηκαν με τα γενικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού των σκύλων που προσκομίστηκαν στην κλινική. Καταγράφηκαν 15 διαφορετικοί τύποι νεοπλασμάτων. Παρατηρήθηκε προδιάθεση των αρσενικών σκύλων καθαρόαιμων φυλών στην εμφάνιση νεοπλασμάτων στη στοματική κοιλότητα. Ιδιαίτερα, παρατηρήθηκε η προδιάθεση των αρσενικών σκύλων στην εμφάνιση ινοσαρκώματος, περιφερικού οδοντογενούς ινώματος, ακανθωματώδους αμελοβλαστώματος και ιογενούς θηλωμάτωσης της στοματικής κοιλότητας. Τα συχνότερα εμφανιζόμενα κακοήθη νεοπλάσματα ήταν τα κακοήθη μελανώματα, τα ινοσαρκώματα, τα καρκινώματα του πλακώδους επιθηλίου και τα αδιαφοροποίητα πλειομορφικά σαρκώματα. Από τα καλοήθη νεοπλάσματα, το ακανθωματώδες αμελοβλάστωμα του σκύλου, το περιφερικό οδοντογενές ίνωμα και η ιογενής θηλωμάτωση απαντήθηκαν συχνότερα. Η πλειονότητα των νεοπλασμάτων εντοπίζονταν στα ούλα της άνω και της κάτω γνάθου. Οστεόλυση παρατηρήθηκε ακτινογραφικά στο 65,71% των περιστατικών. Αναφορικά με τα περιστατικά κακοήθων μελανωμάτων, η μετάσταση στους επιχώριους λεμφαδένες ήταν πολύ συχνή, όμως, τα στοιχεία ήταν ανεπαρκή για τους υπόλοιπους τύπους νεοπλασμάτων. Η θεραπεία εκλογής για τους διηθητικούς τύπους κακοήθων νεοπλασμάτων και τα ακανθωματώδη αμελοβλαστώματα ήταν η εκτομή τμήματος της κάτω ή της άνω γνάθου. Επιπλοκές παρατηρήθηκαν συνολικά στο 34,9% των περιστατικών και κατηγοριοποιήθηκαν είτε ως μείζονες είτε ως ελάσσονες. Τοπική υποτροπή παρατηρήθηκε κυρίως στις περιπτώσεις των ινοσαρκωμάτων. Η διενέργεια χειρουργικής επέμβασης με σκοπό τη θεραπεία παρείχε ικανοποιητικό διάστημα επιβίωσης σχετιζόμενο με το αίτιο (ΔΕΣΑ), αν και ένας σημαντικός αριθμός ζώων προσκομίστηκε αρχικά με όγκους μεγάλου μεγέθους, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση κατά WHO.

Εισαγωγή

Τα νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας αποτελούν το 6-7% των νεοπλασμάτων στο σκύλο και ακολουθούν σε συχνότητα τα νεοπλάσματα του δέρματος, των μαστών, του υπόλοιπου πεπτικού συστήματος, του αιμοποιητικού και του λεμφικού συστήματος.^1,2 Τα νεοπλάσματα του στοματοφάρυγγα προσβάλλουν 2,6 φορές συχνότερα τους σκύλους σε σχέση με τις γάτες, ενώ οι αρσενικοί σκύλοι έχουν 2,4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν κακοήθεια στον στοματοφάρυγγα σε σχέση με τους θηλυκούς.^3,4 Η συχνότητα εμφάνισης των νεοπλασμάτων αυξάνεται μετά την ηλικία των 8 ετών, με μέσο όρο ηλικίας τα 9,8 έτη.^4,5

  Τα νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας είναι δυνατό να εμφανιστούν όχι μόνο με την τυπική μορφή μάζας, αλλά επίσης ως εξελκωμένες αλλοιώσεις που δεν επουλώνονται. Είναι δυνατό να προέρχονται από τα ούλα, να έχουν οδοντογενή προέλευση, να προέρχονται από τις αμυγδαλές, το βλεννογόνο της παρειάς ή των χειλέων, τη σκληρή ή τη μαλακή υπερώα και τη γλώσσα και να εξαπλώνονται με άμεση επέκταση ή με διείσδυση στον υποκείμενο οστό ή στο χόνδρο.^6,7 Η περιοχή στην οποία εντοπίζονται συχνότερα τα νεοπλάσματα του στοματοφάρυγγα είναι ο βλεννογόνος των ούλων και στη συνέχεια οι αμυγδαλές και ο βλεννογόνος των χειλέων/παρειών.⁶

  Στα συχνότερα νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας του σκύλου συμπεριλαμβάνονται το κακόηθες μελάνωμα (ΚΜ) (31- 42%), το καρκίνωμα του πλακώδους επιθηλίου (ΚΠΕ) (17-25%), το ινοσάρκωμα (7,5-25%) και το οστεοσάρκωμα (6-18%). Σχετικά με τους καλοήθεις τύπους νεοπλασμάτων, το ακανθωματώδες αμελοβλάστωμα (ΑΑ) και το περιφερικό οδοντογενές ίνωμα (ΠΟΙ) αποτελούν τους συχνότερους.^8,9 Η πραγματική συχνότητα εμφάνισης των καλοήθων νεοπλασμάτων είναι άγνωστη, τόσο λόγω ασυμφωνίας στην ονοματολογία, όσο και γιατί οι κτηνίατροι δεν αποστέλλουν συστηματικά δείγματα για ιστοπαθολογική διάγνωση.^9,10

  Τα τελευταία χρόνια, έχουν χρησιμοποιηθεί νέες μέθοδοι επικουρικά στη θεραπεία του καρκίνου στα ζώα συντροφιάς. Παρόλα αυτά, η χειρουργική εξαίρεση αποτελεί ορόσημο στη θεραπεία των περισσοτέρων νεοπλασμάτων της στοματικής κοιλότητας.^11,12 Πρωταρχικός στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι η επίτευξη καθαρών χειρουργικών χειλέων, όπως επίσης και η διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του στοματογναθικού συστήματος και το αποδεκτό κοσμητικό αποτέλεσμα.¹³

  Σκοπός της παρούσας αναδρομικής μελέτης ήταν η καταγραφή της συχνότητας εμφάνισης των νεοπλασμάτων της στοματικής κοιλότητας και η εξέλιξη τους σε βάθος χρόνου, ύστερα από τη χειρουργική εξαίρεση, σε σκύλους που προσκομίστηκαν σε μία πανεπιστημιακή κλινική.

Υλικά και μέθοδοι

Μελετήθηκαν τα ιατρικά ιστορικά 63 σκύλων που προσκομίστηκαν με νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας τα οποία εξαιρέθηκαν χειρουργικά, από τα αρχεία της Κλινικής Ζώων Συντροφιάς του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατά το διάστημα Ιανουάριος 2005-Δεκέμβριος 2014. Συμπεριλήφθηκαν μόνο τα περιστατικά για τα οποία υπήρχε ιστοπαθολογική διάγνωση. Καλοήθεις μάζες λόγω υπερπλασιών των ούλων και μολυσματικών παθήσεων, μη χειρουργήσιμα νεοπλάσματα λόγω του μεγέθους του όγκου, ζώα που είχαν λάβει εισαγωγική θεραπεία πριν την προσκόμιση ή τα περιστατικά στα οποία ο ιδιοκτήτης αρνήθηκε τη χειρουργική επέμβαση (οικονομικοί περιορισμοί, απροθυμία των ιδιοκτητών να προχωρήσουν σε σωστικές επεμβάσεις) δεν συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη. Τα μεταστατικά νεοπλάσματα των αμυγδαλών δεν κατηγοριοποιήθηκαν ως διακριτές κλινικές οντότητες. Τα αρχεία εξετάστηκαν για πληροφορίες που αφορούσαν το φύλο, την ηλικία και τη φυλή του ζώου, το σωματικό βάρος, το μέγεθος του όγκου, τη θεραπεία εκλογής, τη μετάσταση στα επιχώρια λεμφογάγγλια (ΛΓ), τον ακτινογραφικό έλεγχο, τα αποτελέσματα της ιστοπαθολογικής εξέτασης, τις επιπλοκές και την εξέλιξη/αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου. Οι ακτινογραφίες θώρακος αξιολογήθηκαν για ενδείξεις μετάστασης και οι ακτινογραφίες κεφαλής για ενδείξεις οστεόλυσης. Τα χειρουργικά χείλη δεν αξιολογήθηκαν καθώς δεν υπήρχαν σχετικές πληροφορίες σε επαρκή αριθμό περιστατικών.

  Το χρονικό διάστημα επιβίωσης ελεύθερο νόσου (EEN) χαρακτηρίστηκε ως το χρονικό διάστημα από την ημέρα της χειρουργικής επέμβασης έως την πρώτη ημέρα παρατήρησης μακροσκοπικής υποτροπής. Οι πληροφορίες σχετικά με την μετεγχειρητική πορεία συλλέχθηκαν είτε από τα αρχεία της κλινικής είτε μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τους ιδιοκτήτες. Ως ευνοϊκή εξέλιξη θεωρήθηκε η επιβίωση των ζώων για διάστημα τουλάχιστον 365 ημερών, μετά τη χειρουργική επέμβαση που σκοπό είχε τη θεραπεία.

  Υπολογίστηκε η διάμεση ηλικία, ενώ το φύλλο και η φυλή παρουσιάστηκαν μέσω συχνοτήτων ή ποσοστών εμφάνισης. Η σχέση μεταξύ των τύπων των νεοπλασμάτων, της συχνότητας εμφάνισης και της περιοχής εντόπισης διερευνήθηκε με το συντελεστή συσχέτισης rho του Spearman. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS. Τα επίπεδα σημαντικότητας ορίστηκαν στο 0,01 (2-tailed) και 0,05 (2-tailed) αντίστοιχα.

  Όλα τα δείγματα μονιμοποιήθηκαν σε διάλυμα ουδέτερης φορμόλης 10% για 2 ημέρες και στη συνέχεια υπέστησαν επεξεργασία κατάλληλα για την ιστοπαθολογική εξέταση. Λήφθηκαν ιστολογικές τομές πάχους 3 mm από μπλοκ παραφίνης οι οποίες βάφηκαν με χρώση αιματοξυλίνης-ηωσίνης. Σε κανένα περιστατικό δεν πραγματοποιήθηκε ανοσοϊστοχημική επιβεβαίωση της διάγνωσης.

*Aκανθωματώδες αμελοβλάστωμα,
†Περιφερικό οδοντογενές ίνωμα, ‡Κακόηθες μελάνωμα,
§Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου, #Αδιαφοροποίητο πλειομορφικό σάρκωμα
£Τμηματική ή υφολική ή ημιγναθεκτομή άνω ή κάτω γνάθου

Αποτελέσματα

Συμπεριλήφθηκαν 63 σκύλοι εκ των οποίων οι 36 ήταν αρσενικοί και οι 27 θηλυκοί. Η διάμεση ηλικία κατά τη στιγμή της διάγνωσης ήταν 9,2 έτη (εύρος 5 μηνών-17 ετών). Η διάμεση ηλικία κατά τη στιγμή της διάγνωσης ήταν 8,5 έτη για τα κακοήθη και 9,9 για τα καλοήθη νεοπλάσματα, αντίστοιχα. Τριάντα εννιά σκύλοι ανήκαν σε καθαρόαιμες φυλές και 18 σε ακαθόριστες. Διαγνώσθηκαν δέκα τύποι κακοήθων και 5 τύποι καλοήθων νεοπλασμάτων (Πίνακας 1) (Εικόνες 1-3). Η προδιάθεση φυλής δεν ήταν δυνατό να εκτιμηθεί λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους δείγματος και της ποικιλίας των τύπων των νεοπλασμάτων που διαγνώσθηκαν. Παρατηρήθηκε προδιάθεση φύλου για τα καλοήθη νεοπλάσματα (αρσενικοί: θηλυκοί, 2,5:1) αλλά όχι για τα κακοήθη (0,85:1, αντίστοιχα), με εξαίρεση το ινοσάρκωμα. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε προδιάθεση των αρσενικών για εμφάνιση ινοσαρκώματος, ΠΟΙ, ΑΑ και ιογενούς θηλωμάτωσης. Η εντόπιση και η κλινική σταδιοποίηση κατά WHO παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Η περιοχή συχνότερης εντόπισης ήταν το οπίσθιο τμήμα της κάτω γνάθου (r_s=0,400, p=0,003). Επιπλέον, το μέγεθος του νεοπλάσματος εμφάνισε στατιστικά σημαντική σχέση με την εξέλιξη της νόσου (r_s=0,481, p=0,000), όχι όμως και με τη θνησιμότητα (r_s=0,1670, p=0,196).

  Τα επιχώρια ΛΓ αξιολογήθηκαν για πιθανή μετάσταση με αναρρόφηση με λεπτή βελόνη ή με αφαίρεση ολόκληρου του ΛΓ για ιστοπαθολογική εξέταση (23/63). Ο ακτινογραφικός έλεγχος έγινε για να εκτιμηθεί τυχόν οστεόλυση του υποκείμενου οστού σε 35 σκύλους και για μετάσταση στο θώρακα σε 40 σκύλους. Τα στοιχεία που αφορούσαν την εξέταση των ΛΓ και τον ακτινογραφικό έλεγχο δεν ήταν διαθέσιμα για όλα τα περιστατικά λόγω της αναδρομικής φύσης της μελέτης. Μετάσταση στα επιχώρια ΛΓ διαπιστώθηκε στο 77,7% (7/9) των ΚΜ και στο 50% (1/2) των ινοσαρκωμάτων για τα οποία υπήρχαν διαθέσιμες πληροφορίες. Η ύπαρξη διήθησης του υποκείμενου οστού εμφάνισε στατιστικά σημαντική σχέση με την εξέλιξη της νόσου (r_s=0,301, p=0,016). Η συχνότητα εμφάνισης διήθησης των ΛΓ, οστεόλυσης και μεταστάσεων στο θώρακα παρουσιάζονται στον Πίνακα 2.

*Ακανθωματώδες αμελοβλάστωμα, †Περιφερικό οδοντογενές ίνωμα, ‡Κακόηθες μελάνωμα, §Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου, #Αδιαφοροποίητο πλειομορφικό σάρκωμα
Μ/Δ: Μη διαθέσιμο
T1: <2 cm μέγιστη διάμετρος, T2: 2-4 cm μέγιστη διάμετρος, T3: >4 cm μέγιστη διάμετρος
ΛΓ: Λεμφογάγγλιο

  Γναθεκτομή της άνω ή της κάτω γνάθου πραγματοποιήθηκε σε όλα τα περιστατικά κακοήθειας και στα περισσότερα περιστατικά ΑΑ. Η πλειονότητα των ζώων προσκομίστηκε αρχικά με μάζες διαμέτρου ≥ 2 cm (T2-T3 με βάση την κατηγοριοποίηση κατά WHO). Με σκοπό να επιτευχθούν καθαρά χειρουργικά χείλη, η χειρουργική επέμβαση σχεδιάστηκε με βάση την παρουσία οστεόλυσης, το μέγεθος του νεοπλάσματος και την περιοχή εντόπισής του. Η εξαίρεση περιελάμβανε μακροσκοπικά χείλη διαστάσεων 1-2 cm με βάση i) τα ακτινογραφικά ευρήματα, ii)το μέγεθος της αλλοίωσης, iii) το μέγεθος των γνάθων. Σε 2 περιστατικά στα οποία διαπιστώθηκαν μεταστάσεις στο θώρακα αλλά το νεόπλασμα είχε σχετικά μικρές διαστάσεις, διενεργήθηκε χειρουργική εξαίρεση ύστερα από επιθυμία του ιδιοκτήτη. Σχετικά με τους καλοήθεις αλλά τοπικά διηθητικούς τύπους νεοπλασμάτων, 2 περιστατικά ΑΑ χωρίς ενδείξεις οστεόλυσης αντιμετωπίστηκαν με συντηρητική εξαίρεση λόγω απροθυμίας των ιδιοκτητών να προχωρήσουν σε σωστικές επεμβάσεις. Η πλειονότητα των υπολοίπων περιστατικών αντιμετωπίστηκαν με εξαίρεση μόνο του προσβεβλημένου τμήματος οστού, είτε με τμηματική γναθεκτομή άνω/κάτω γνάθου με βάση τις απαιτήσεις του περιστατικού. Τα περιστατικά ιογενούς θηλωμάτωσης αντιμετωπίστηκαν με χειρουργική εξαίρεσή τους για ιστοπαθολογική εξέταση ή/και χορήγηση αζιθρομυκίνης. Σχετικά με τους μαλακούς ιστούς, στα περιστατικά νεοπλασμάτων της γλώσσας πραγματοποιήθηκε μερική γλωσσεκτομή και σφηνοειδής εκτομή με επανορθωτική πλαστική αποκατάσταση του ελλείμματος σε ένα περιστατικό ΚΜ στα χείλη. Οι μέθοδοι θεραπείας αναφέρονται στον Πίνακα 1. Οι αμυγδαλές είχαν προσβληθεί σε 2 περιστατικά ΚΜ και σε 1 περιστατικό αδιαφοροποίητου πλειομορφικού σαρκώματος (ΑΠΣ). Αμυγδαλεκτομή πραγματοποιήθηκε σε 3 περιπτώσεις διογκωμένων αμυγδαλών.

AA: Ακανθωματώδες αμελοβλάστωμα, ΠΟΙ: Περιφερικό οδοντογενές ίνωμα, ΚM: Κακόηθες μελάνωμα, ΚΠΕ: Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου ΑΠΣ: Αδιαφοροποίητο πλειομορφικό σάρκωμα M/Δ: Μη διαθέσιμο

  Συνολικά, μετεγχειρητικές επιπλοκές παρατηρήθηκαν στο 34,9% των περιστατικών (22/63) και κατηγοριοποιήθηκαν είτε ως μείζονες ή ως ελάσσονες. Οι μείζονες επιπλοκές αφορούσαν το 13,63% (3/22), περιλαμβάνοντας τη στοματορρινική επικοινωνία, την εκτεταμένη διάσπαση της χειρουργικής τομής και την εκτεταμένη αιμορραγία. Στις ελάσσονες επιπλοκές (86,36%, 19/22) συγκαταλέχθηκαν η περιστοματική δερματίτιδα, ο σχηματισμός βατράχιου ή μετεγχειρητικής συλλογής, η δυσκολία στην πρόσληψη τροφής και η ήπια κλίση της κάτω γνάθου. Πληροφορίες σχετικά με την ικανοποίηση των ιδιοκτητών ήταν διαθέσιμες για 41/63 (65%) ζώα, οι οποίοι χαρακτήρισαν την εξέλιξη και το κοσμητικό αποτέλεσμα από καλό ως άριστο.

  Ενδείξεις τοπικής υποτροπής αξιολογήθηκαν για 50/63 σκύλους. Συνολικά, υποτροπή διαπιστώθηκε στο 22% (11/50) των περιπτώσεων διηθητικών τύπων νεοπλασμάτων και σε 1 περιστατικό εκτεταμένης θηλωμάτωσης το οποίο αρχικά είχε αντιμετωπιστεί με αζιθρομυκίνη. Δεν παρατηρήθηκε υποτροπή στα περιστατικά ΚΠΕ. Μόλις 3 σκύλοι υποβλήθηκαν σε επαναληπτική χειρουργική επέμβαση. Στα υπόλοιπα περιστατικά ή έγινε ευθανασία είτε δεν έγινε ανάληψη θεραπείας σύμφωνα με την επιθυμία του ιδιοκτήτη (Πίνακας 3).

Συζήτηση

Τα νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας αντιπροσωπεύουν το 46% των νεοπλασμάτων της κεφαλής και του τραχήλου. Ο σκύλος προσβάλλεται συχνότερα σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη ζώων συντροφιάς.⁶

  Στην παρούσα μελέτη, τα ούλα αποτελούσαν το συχνότερο σημείο εντόπισης (82,5%). Το εύρημα συνάδει με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας.⁶ Επίσης, όπως διαπιστώθηκε και από άλλες σχετικές έρευνες, ο υπόλοιπος στοματικός βλεννογόνος δεν αποτελούσε συχνό σημείο εντόπισης.⁶ Αναφορικά με τους κακοήθεις τύπους νεοπλασμάτων, το ΚΜ, το ΚΠΕ, το ινοσάρκωμα και το οστεοσάρκωμα αποτέλεσαν τους συχνότερους τύπους, όπως έχει αναφερθεί και σε άλλες μελέτες.¹⁴ Παρά τον σχετικά μικρό αριθμό ζώων της μελέτης, το ΑΠΣ (παλιότερα κακόηθες ινώδες ιστιοκύττωμα)¹⁵ και το ΚΠΕ απαντήθηκαν σε όμοια ποσοστά στην παρούσα μελέτη. Η τελευταία παρατήρηση είναι πιθανό να επηρεάζεται εξαιτίας των αυστηρών κριτηρίων ένταξης στη μελέτη. Επιπλέον, η ανοσοϊστοχημεία, η οποία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες επικουρικές τεχνικές για τη διάγνωση των νεοπλασματικών παθήσεων,¹⁶ δεν χρησιμοποιήθηκε για την οριστική ταυτοποίηση των κακοήθων τύπων νεοπλασμάτων.

  Το ακανθωματώδες αμελοβλάστωμα αποτέλεσε τον συχνότερα διαγνωσμένο τύπο καλόηθους νεοπλάσματος στη μελέτη μας, ακολουθούμενο από το ΠΟΙ και την ιογενή θηλωμάτωση σε όμοια ποσοστά. Τα επιδημιολογικά στοιχεία που αφορούν τους παραπάνω τύπους νεοπλασμάτων είναι αντιφατικά, συνεπώς δεν είναι εφικτή η άμεση σύγκριση των αποτελεσμάτων.¹⁰ Ωστόσο, το ΑΑ αναφέρεται ότι αποτελεί τον συχνότερο οδοντογενή τύπο νεοπλάσματος στους σκύλους.^17,18

  Στην παρούσα μελέτη, δε βρέθηκε συσχέτιση ανάμεσα στη φυλή και στον τύπο άλλων νεοπλασμάτων εκτός του ΚΜ και του ΑΑ. Οι φυλές Cocker spaniel, Poodle και German shepherds παρουσίασαν προδιάθεση ως προς τον πρώτο τύπο νεοπλάσματος, ενώ οι φυλές Boxer και Golden Retriever ως προς το δεύτερο. Πιθανώς το συγκεκριμένο εύρημα σχετίζεται, όμως και με το μέγεθος του δείγματος. Αναφέρεται ότι οι φυλές Cocker spaniel και Poodle προσβάλλονται συχνά από ΚΜ,^7,19 Αλλά οι αναφορές σχετικά με την προδιάθεση των German shepherd είναι αντικρουόμενες.¹⁹ Τέλος, φαίνεται πως το ΑΑ προσβάλλει συχνότερα τις μεγαλόσωμες φυλές.²⁰

  Στην παρούσα μελέτη, οι γηραιότεροι σκύλοι φαίνεται πως προσβάλονταν συχνότερα από ΚΜ και ΚΠΕ (μέση ηλικία 11,95 και 7,8 έτη, αντίστοιχα).^5,17 Η προδιάθεση φυλής που παρατηρήθηκε στην παρούσα μελέτη για το ινοσάρκωμα, το ΠΟΙ, το ΑΑ και την ιογενή θηλωμάτωση συνάδει με τα ευρήματα της διεθνούς βιβλιογραφίας.^17,21,22

  Συμπεράσματα σχετικά με την εντόπιση μπορούν να εξαχθούν μόνο για το ΑΑ και το ΚΜ λόγω του μικρού αριθμού περιστατικών που αφορούν τους υπόλοιπους τύπους. Οι δύο αυτοί τύποι ανευρίσκονταν κυρίως στα ούλα της κάτω γνάθου.²³ Συνολικά, η πλειονότητα των νεοπλασμάτων εντοπιζόταν στο οπίσθιο τμήμα της κάτω γνάθου. Όσον αφορά το ΚΜ, τα νεοπλάσματα εντοπίζονταν οπισθίως στις γνάθους σε 4 περιστατικά, 3 εκ των οποίων υποτροπίασαν τοπικά, ενώ το 4ο εκδήλωσε μείζονες επιπλοκές (εκτεταμένη διάσπαση του χειρουργικού τραύματος). Η εντόπιση των περισσότερων νεοπλασμάτων στο οπίσθιο τμήμα των γνάθων αποτελεί φτωχό προγνωστικό δείκτη για τις περισσότερες νεοπλασίες της στοματικής κοιλότητας.^23,24 Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να σχετίζεται με τις τεχνικές δυσκολίες των οπισθίων γναθεκτομών, συμπεριλαμβανομένης της δυσκολίας επίτευξης καθαρών χειρουργικών χειλέων, αλλά και της καθυστερημένης εντόπισής τους από τους ιδιοκτήτες. Τα παραπάνω είναι πιθανό να επηρεάζουν τη διάμεση τιμή της επιβίωσης ελεύθερης νόσου (ΕΕΝ). Επίσης, το μέγεθος του νεοπλάσματος φαίνεται να σχετίζεται με την εξέλιξη. Το μέγεθος του πρωτογενούς όγκου έχει βρεθεί πως είναι σημαντικό προγνωστικό σημείο στα περιστατικά ΚΜ του σκύλου.²⁵ Στην παρούσα μελέτη, το 90,9% των ΚΜ κατηγοριοποιήθηκαν ως μεγέθους T2+T3 (κατά WHO) και μόλις το 9% των σκύλων επιβίωσε για περισότερο από 365 ημέρες. Επιπλέον, στο σύνολο των τύπων νεοπλασμάτων στην παρούσα μελέτη, η αρνητική εξέλιξη σχετιζόταν με το μέγεθος του όγκου (r_s=0,481, p=0,000). Αντίστοιχο εύρημα έχει αναφερθεί και στη γναθοπροσωπική χειρουργική του ανθρώπου,²⁶ ενώ η συνεκτίμηση του πάχους του όγκου και του βάθους της διήθησης θεωρούνται επίσης σημαντικοί προγνωστικοί δείκτες για μερικούς τύπους νεοπλασμάτων.^27,28

  Στην μελέτη μας, παρατηρήθηκε ποικίλης έκτασης οστεόλυση στην πλειονότητα των κακοήθων νεοπλασμάτων (63,88%) και στα ΑΑ. Στο σύνολο των κακοήθων νεοπλασμάτων οστεόλυση έχει αναφερθεί στο 60–80%.²⁹

  Οι σκύλοι που διαγνώστηκαν με μετάσταση στο θώρακα κατά την προσκόμιση αποκλείστηκαν από την παρούσα μελέτη, με εξαίρεση 2 ζώα που υποβλήθηκαν σε παρηγορητική χειρουργική επέμβαση. Σύμφωνα με άλλες μελέτες, το ΚΜ τείνει να μεθίσταται στο 80%,^30,31 το ινοσάρκωμα στο 30% και το ΚΠΕ που δεν αφορά τις αμυγδαλές στο 20% των περιστατικών, αντίστοιχα.²⁹ Οι Todoroff και Brodey (1979),³² διαπίστωσαν ότι το 13% σκύλων με ΚΜ οι οποίοι φαινομενικά δεν παρουσίαζαν μεταστάσεις στο θώρακα κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο, είχαν τελικά μεταστάσεις κατά την νεκροτομή. Ακόμη διαπίστωσαν ότι το 81% των σκύλων με ΚΜ, το 77 % με ΚΠΕ των αμυγδαλών και το 35% με ινοσάρκωμα είχαν ήδη απομακρυσμένες μεταστάσεις πέρα από τους επιχώριους λεμφαδένες. Στα περιστατικά ΚΠΕ των ούλων του σκύλου, ο δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 έχει συσχετιστεί προγνωστικά με μεταστάσεις στους επιχώριους λεμφαδένες.³³ Η πρόσληψη ειδικών χρώσεων AgNORs και Ki-67 έχει, επίσης, συσχετιστεί με την επιβίωση σε περιστατικά σαρκωμάτων που δεν αφορούν τη στοματική κοιλότητα και ενδεχομένως, θα μπορούσαν να παρέχουν πληροφορίες σχετικά και με τα σαρκώματα της στοματικής κοιλότητας.³⁴ Τα καλοήθη νεοπλάσματα δεν τείνουν να μεθίστανται.²² Το μέγεθος των ΛΓ φαίνεται ότι αποτελεί φτωχό προγνωστικό δείκτη, καθώς εμφανίζει φτωχή ευαισθησία και ειδικότητα (70% και 51%, αντίστοιχα). Στην παρούσα μελέτη, αντιθέτως, η διήθηση των ΛΓ σχετιζόταν με κακή εξέλιξη του περιστατικού. Προτείνεται, λοιπόν, για ακριβέστερη σταδιοποίηση να διενεργείται κυτταρολογική ή ιστοπαθολογική εξέταση των επιχώριων ΛΓ ανεξαρτήτως του μεγέθους τους.³⁵

  Η ιστοπαθολογική εξέταση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την οριστική διάγνωση.^36,37 Ο τύπος του νεοπλάσματος θα καθορίσει το πλάνο θεραπείας και την πρόγνωση. Η έλλειψη επαρκούς σταδιοποίησης των νεοπλασμάτων, αποτελεί περιορισμό της παρούσας μελέτης. Η γναθεκτομή της άνω ή της κάτω γνάθου, αποτελεί τη μέθοδο εκλογής σε όλα τα περιστατικά κακοήθων νεοπλασμάτων και ΑΑ. Η έκταση της γναθεκτομής καθορίζεται από το μέγεθος της αλλοίωσης και την έκταση της οστεόλυσης,²⁰ ενώ τα χειρουργικά χείλη θα πρέπει πάντα να αξιολογούνται. Δεδομένης της αναδρομικής φύσης της μελέτης, ήταν αδύνατο να διαπιστωθεί η διασπορά των καρκινικών κυττάρων κοντά στα χειρουργικά χείλη από ιστολογική άποψη, γεγονός που θα είχε προσδώσει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την πρόγνωση και επιπλέον ενδεχομένως θα εξηγούσε τα σχετικά υψηλά ποσοστά υποτροπής, παρά τα μακροσκοπικά καθαρά χειρουργικά χείλη.

  Η χειρουργική εξαίρεση τόσο οστού και όσο και των μαλακών ιστών είναι ζωτικής σημασίας για την μακροχρόνια επιβίωση των σκύλων με ΚΜ³⁸ και ΑΑ.³⁹ Παρά την καλοήθη βιολογική συμπεριφορά του, το ΑΑ τείνει να επανεμφανίζεται μετά από συντηρητική χειρουργική εξαίρεση.39 Σε περιστατικά ΑΑ που δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν μόνο με χειρουργική επέμβαση, ενδείκνυται η ακτινοθεραπεία.⁴⁰ Ωστόσο, ακόμα και η περιορισμένης έκτασης χειρουργική εξαίρεση σε συνδυασμό με μετεγχειρητική παρακολούθηση, είναι αποδεκτή ως πρωτόκολλο θεραπείας, καθώς το ΑΑ δεν έχει αναφερθεί να μεθίσταται στο σκύλο.⁶¹ Ο εμβολιασμός με πλασμίδια CSPG4⁴² και huTyr DNA⁴³ έχει χρησιμοποιηθεί επικουρικά στη θεραπεία του ΚΜ του σκύλου. Η σισπλατίνη σε συνδυασμό με πιροξικάμη έχει αντινεοπλασματική δράση απέναντι στο ΚΜ και το ΚΠΕ.⁴⁴ Το ποσοστό ανταπόκρισης του ΚΠΕ όταν χορηγήθηκε επικουρικά η πιροξικάμη ως μονοθεραπεία ήταν όμοιο με εκείνο που αναφέρεται για άλλες κυτταροτοξικές θεραπείες.⁴⁵ Στην κτηνιατρική έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί ακτινοθεραπευτικά πρωτόκολλα για το ΚΠΕ.⁴⁶ Η πρόγνωση του ινοσαρκώματος είναι επιφυλακτική, καθώς εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά, με ποσοστά υποτροπής 24-59% και μεθίσταται στο 30% των περιστατικών.^23,29,47,48 Η masitinib και η imatinib, πιθανώς σε συνδυασμό με δοξορουβικίνη, έχουν ελεγχθεί in vitro και δυνητικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως επικουρική θεραπεία.⁴⁹ Επιπλέον, ο συνδυασμός χειρουργικής επέμβασης και ακτινοθεραπείας μπορούν να παρατείνει το διάμεσο διάστημα επιβίωσης σε σκύλους με ινοσάρκωμα.⁴⁷ Ο κανόνας για τη θεραπεία των σαρκωμάτων της στοματικής κοιλότητας παραμένει ο συνδυασμός χειρουργικής επέμβασης και ακτινοθεραπείας, όπου αυτό είναι δυνατό. Ωστόσο, σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η διενέργεια χειρουργικής επέμβασης, θα μπορούσε να γίνει απόπειρα ακτινοθεραπείας ως μονοθεραπεία. Στους ηλικιωμένους σκύλους ή σε σκύλους με μεγάλου μεγέθους μάζες, ένας κύκλος ανακουφιστικής ακτινοθεραπείας είναι χρήσιμος, ώστε να μειωθεί το μέγεθος του όγκου και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ζώου για μερικούς μήνες.⁴⁶ Στην παρούσα μελέτη, τα ινοσαρκώματα παρουσίασαν τα υψηλότερα ποσοστά υποτροπής. H συνήθης μέθοδος θεραπείας του ΠΟΙ είναι η περιορισμένης έκτασης χειρουργική εξαίρεση σε συνδυασμό με οστεοπλαστική, ενώ για τα περιστατικά ιογενούς θηλωμάτωσης συστήνεται η τοπική εξαίρεση εξέταση με ή χωρίς ταυτόχρονη χορήγηση αζιθρομυκίνης (10 mg kg^-1 SID για 10 ημέρες).

Συμπεράσματα

Οι πληροφορίες σχετικά με την επιβίωση συλλέχθηκαν με εξέταση του ζώου ή ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία με τον ιδιοκτήτη, όμως νεκροτομές δεν διενεργήθηκαν συστηματικά. Επομένως, είναι πιθανό να έμειναν αδιάγνωστες ορισμένες περιπτώσεις μετάστασης. Ακόμη, ορισμένα περιστατικά τοπικής υποτροπής είναι δυνατό να μην αναφέρθηκαν, αφού η πλειοψηφία των ιδιοκτητών δε συνηθίζει να εξετάζει τη στοματική κοιλότητα των κατοικιδίων ζώων τους. Με βάση τα αποτελέσματα τόσο της παρούσας, όσο και προηγούμενων συναφών μελετών, η χειρουργική επέμβαση με σκοπό τη θεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να επιμηκυνθεί το ΕΕΝ και το ΕΣΑ.⁵⁰

Αντικρουόμενα συμφέροντα

Οι συγγραφείς δηλώνουν ότι δεν έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα.

Βιβλιογραφία

1. Brodey RS, Kelly DF. Thyroid neoplasms in the dog. A clinicopathologic study of fifty-seven cases. Cancer 1968, 22:406-416.

2. Birchard SJ, Roesel OF. Neoplasia of the thyroid gland in the dog: a retrospective study of 16 cases. J Am Anim Hosp Assoc 1981, 17:369- 372.

3. Hararι J, Patterson JS, Rosenthal RC. Clinical and pathologic features of thyroid tumors in 26 dogs. J Am Vet Med Assoc 1986, 188:1160-1164.

4. Wucherer KL, Wilke V. Thyroid Cancer in Dogs: An Update Based on 638 Cases (1995-2005). J Am Anim Hosp Assoc 2010, 46:249-254.

5. Loar AS. Canine thyroid tumors. In Current Veterinary Therapy IX. Kirk RW (ed). WB Saunders: Philadelphia, 1986, pp.1033-1039.

6. Barber LG. Thyroid tumors in dogs and cats. Vet Clin North Am Small Anim Pract 2007, 37:755-773. 7. Klein MK, Powers BE, Withrow SJ, Curtis CR, Straw RC, Ogilvie GK, Dickinson KL, Cooper MF, Baier M. Treatment of thyroid carcinoma in dogs by surgical resection alone: 20 cases (1981-1989). J Am Vet Med Assoc 1995, 206:1007-1009.

8. Théon AP, Marks SL, Feldman ES, Griffey S. Prognostic factors and patterns of treatment failure in dogs with unresectable differentiated thyroid carcinomas treated with megavoltage irradiation. J Am Vet Med Assoc 2000, 216:1775-1779.

9. Worth AJ, Zuber RM, Hocking M. Radioiodide (131) I therapy for the treatment of canine thyroid carcinoma. Aust Vet J 2005, 83:208-14.

10. Carver JR, Kapatkin A, Patnaik AK. A Comparison of medullary thyroid carcinoma and thyroid adenocarcinoma in dogs: A retrospective study of 38 cases. Vet Surg 1995, 24:315-319.

11. Leav I, Schiller AL, Rijnberk A, Legg MA, Der Kinderen PJ. Adenomas and Carcinomas of the Canine and Feline Thyroid. Am J Pathol 1976, 83:61-122.

12. Hayes HM, Fraumeni JF. Canine thyroid neoplasms: epidemiologic features. J Natl Cancer Inst 1975, 55:931-934.

13. Turrel JM, McEntee MC, Bruke BP, Page RL. Sodium iodide I 131 treatment of dogs with nonresectable thyroid tumors: 39 cases (1990- 2003). J Am Vet Med Assoc 2006, 229:542-548.

14. Fineman LS, Hamilton TA, Gortari A, Bonney P. Cisplatin chemotherapy for treatment of thyroid carcinoma in dogs: 13 cases. J Am Anim Hosp Assoc 1998, 34:109-112.

15. Benjamin SA, Saunders WJ, Angleton GM, Lee AC. Radiation carcinogenesis in dogs irradiated during prenatal and postnatal development. J Radiat Res 1991, 32:86-103.

16. Verschueren CP, Rutteman GR, Vos JH, Van Dijk JE, De Bruin TW. Thyrotrophin receptors in normal and neoplastic (primary and metastatic) canine thyroid tissue. J Endocrinol 1992, 132:461-468.

17. Benjamin SA, Stephens LC, Hamilton BF, Saunders WJ, Lee AC, Angleton GM, Mallinckrodt CH. Associations between lymphocytic thyroiditis, hypothyroidism, and thyroid neoplasia in beagles. Vet Pathol 1996, 33:486-494.

18. Suarez HG, du Villard JA, Severino M, Caillou B, Schlumberger M, Tubiana M et al. Presence of mutations in all three ras genes in human thyroid tumors. Oncogene 1990, 5:565-570.

19. Kondo T, Ezzat S, Asa SL. Pathogenetic mechanisms in thyroid follicular-cell neoplasia. Nat Rev Cancer 2006, 6:292-306.

20. Verschueren CP. Flow-Cytometric DNA Ploidy analysis in primary and metastatic canine thyroid carcinomas. Anticancer Res 1991, 11:1755- 1761.

21. Bertazzolo W, Giudice C, Dell’Orco M, Caniatti M. Paratracheal cervical mass in a dog. Vet Clin Pathol 2003, 32:209-212.

22. Almes KM, Heaney AM, Andrews JA. Intracardiac ectopic thyroid carcinosarcoma in a dog. Vet Pathol 2008, 45:500-504.

23. Lantz GC, Salisbury SK. Surgical excision of ectopic thyroid carcinoma involving the base of the tongue in dogs: three cases (1980-1987). J Am Vet Med Assoc 1989, 195:1606-1608.

24. Broome MR, Peterson ME, Walker JR. Clinical features and treatment outcomes of 41 dogs with sublingual ectopic thyroid neoplasia. J Vet Intern Med 2014, 28:1560-1568.

25. Liptak JM, Kamstock DA, Dernell WS, Ehrhart EJ, Rizzo SA, Withrow SJ. Cranial mediastinal carcinomas in nine dogs. Vet Comp Oncol 2008, 6:19-30.

26. Constantino-Casas F, Rodriguez-Martinez HA, Gutierrez Diaz- Ceballos ME. A case report and review: the gross, histological and immunohistochemical characteristics of a carcinoma of ectopic thyroid in a dog. Br Vet J 1996, 152:669-672.

27. Kiupel M, Capen C, Miller M, Smedley R. Histological classification of the endocrine system of domestic animals Washington. Armed Forces Institute of Pathology, 2008, pp.64-68.

28. Patnaik AK, Lieberman PH. Gross, histologic, cytochemical and immunocytochemical study of medullary carcinoma in sixteen dogs. Vet Pathol 1991, 28:223-233.

29. Susaneck SJ. Thyroid tumors in the dog. Compend Cont Educ Pract Vet 1983, 5:35-38.

30. Taeymans O, Peremans K, Saunders JH. Thyroid imaging in the dog: current status and future directions. J Vet Intern Med 2007, 21:673-684.

31. Simpson AC, McCown JL. Systemic hypertension in a dog with a functional thyroid gland adenocarcinoma. J Am Vet Med Assoc 2009, 235:1474-1479.

32. Seguin B, Brownlee L, Walsh PJ. Endocrine system. In Veterinary Surgical Oncology. Kudnig ST, Sequin B(eds). Wiley-Blackwell: Chichester, 2012, pp.405-441.

33. Wisner ER, Nyland TG. Ultrasonography of the thyroid and parathyroid glands. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1998, 28:973-991.

34. Weber AL, Randolph G, Aksoy FG. The thyroid and parathyroid glands. CT and MR imaging and correlation with pathology and clinical findings. Radiol Clin North Am 2000, 38:1105-1129.

35. Feldman N. Canine thyroid tumors and hyperthyroidism. In Canine and Feline Endocrinology and Reproduction. Feldman N (ed). 3rd ed. Saunders: Philadelphia, 2003, pp.219-249.

36. Taeymans O, Penninck DG, Peters RM. Comparison between clinical, ultrasound, CT, MRI, and pathology findings in dogs presented for suspected thyroid carcinoma. Vet Radiol Ultrasound 2013, 54:61-70.

37. Taeymans O, Schwarz T, Duchateau L, Barberet V, Gielen I, Haskins M, van Bree H, Saunders J. Computed tomographic features of the normal canine thyroid gland. Vet Radiol Ultrasound 2008, 49:13-19.

38. Liptak JM. Canine thyroid carcinoma. Clin Tech Small Anim Pract 2007, 22:75-78.

39. Flanders JA. Surgical therapy of the thyroid. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1994 , 24:607-621.

40. Kent MS, Griffey SM, Verstraete FJ, Naydan D, Madewell BR. Computerassisted image analysis of neovascularization in thyroid neoplasms from dogs. Am J Vet Res 2002, 63:363-369.

41. Sullivan M, Cox F, Pead MJ, McNell P. Thyroid tumours in the dog. J Small Anim Pract 1987, 28:505-512.

42. Owen LN. TNM Classification of Tumours in Domestic Animals. 1st ed. World Health Organization: Geneva, 1980, pp.51-53.

43. Lunn KF, Page RL. Tumors of the endocrine system. In Withrow and MacEwen’s Small Animal Clinical Oncology. Withrow SJ, Vail DM, Page RL (eds) 5th ed. Elsevier: St Louis, 2013, pp.504-531.

44. Michail S. Comparative Anatomy of the Domestic Animals. 2nd edn. D Kyriakidis: Thessaloniki, 2015.

45. Hullinger RL. The endocrine system. In Miller’s Anatomy of the Dog. Evans HE (ed). 3rd ed. WB Saunders Co: Philadelphia, 1993, pp.559-585.

46. Radlinsky MG. Thyroid surgery in dogs and cats. Vet Clin Small Anim 2007, 37:789-798.

47. Fukui S, Endo Y, Hirayama K, Taniyama H, Kadosawa T. Identification and preservation of the parathyroid gland during total thyroidectomy in dogs with bilateral thyroid carcinma: a report of six cases. J Vet Med Sci 2015, 77:747-751.

48. Kornegay JN. Hypocalcemia in dogs. Compend Cont Educ Pract Vet 1982, 4:103-110.

49. Tuohy JL, Worley DR Withrow SJ. Outcome following simultaneous bilateral thyroid lobectomy for treatment of thyroid gland carcinoma in dogs: 15 cases (1994–2010). J Am Vet Med Assoc 2012, 241:95-103.

50. Pack L, Roberts R, Dawson SD, Dookwah HD. Definitive radiation therapy for infiltrative thyroid carcinoma in dogs. Vet Radiol Ultrasound 2001, 42:471-474.

51. Jeglum KA, Whereat A. Chemotherapy of canine thyroid carcinoma. Compend Cont Educ Pract Vet 1983, 5:96-98.

52. Nadeau ME, Kitchell BE. Evaluation of the use of chemotherapy and other prognostic variables for surgically excised canine thyroid carcinoma with and without metastasis. Can Vet J 2011, 52:994-998.

Υπεύθυνη αλληλογραφίας:
Μαρία Ι. Κούκη
Γκούρα 119
18546 Πειραιάς
e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.